پروتزهای مدرن چشم مصنوعی در واقع به نسل آینده پروتزهای چشمی اطلاق می‌گردد که از امکانات ویژه‌ای برخوردارند. همانطور که می‌دانیم نابینایی یک نقص بسیار بزرگ و ناگوار بوده و از جمله آسیب‌هایی است که جدا از صدمه‌ای که به چهره افراد و زیبایی ظاهری آنها وارد می‌کند، بخشی از توانایی‌های آنها را نیز به شدت تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. بسیاری از افراد درگیر با این عارضه چاره ای جز این نخواهند داشت که تا پایان عمر با اتکا به عصا و یا کمک دیگران به زندگی خود ادامه دهند.
به همین دلیل دانشمندان و پزشکان، همواره به دنبال پیدا کردن راه‌هایی برای بازگرداندن بینایی افراد بیمار بصورت کامل و یا حتی محدود بوده‌اند. تاریخچه چشم مصنوعی دارای قدمتی چندین هزار ساله است. در گذشته و زمان‌های دور از چربی، استخوان، طلا، تیتانیوم و عاج برای ساخت چشم مصنوعی استفاده می‌گردید. این پروتزهای چشمی صرفا برای بازیابی زیبایی ظاهری افراد استفاده میشوند.
اما اخیرا برخی از پژوهشگران استرالیایی ادعا کرده‌اند که مراحل اولیه ساخت نوعی چشم مصنوعی با قابلیت بینایی برای افراد نابینا را پشت سر گذاشته‌اند. آنها مدعی هشتند که تا مرحله آزمایش نهایی آن تنها 2 سال فاصله دارند. این دانشمندان ریز‌تراشه‌های بسیار کوچکی اختراع کرده‌اند که قادر به ارائه تصاویری شطرنجی از دنیای پیرامون به افراد نابینا خواهد بود. مطالعات و تحقیقات برای ساخت این ریز‌تراشه، چیزی در حدود 10 سال به طول کشید و ساخت آن نیز یک سال زمان لازم داشت.
ریز‌تراشه‌های دوربین‌دار در پروتزهای مدرن چشم مصنوعی : عامل بینایی
این ریز تراشه توسط پروفسور گرگ سوانینگ، استاد دانشیار دانشگاه نیوساوت ولز استرالیا و تیم محققان همراه وی ساخته شده است. از این قطعه می‌توان در پروتزهای مدرن چشم مصنوعی استفاده کرد. هدف از ساخت این ریز‌تراشه 5 میلیمتری، به کار گذاشتن آن در چشم نابینایان برای تفسیر پیام‌های ارسالی توسط دوربین این ریز تراشه به مغز است. نحوه عملکرد به این صورت است که تصویر توسط یک دوربین کوچک که در وسط یک عینک قرار دارد ثبت می‌شود. سپس به جهت پردازش به ریز تراشه موجود در چشم انتقال می‌یابد.
این ریز تراشه با تحریک سلول‌های شبکیه چشم، تصویری از محیط اطراف فرد نابینا را ارائه می‌کند. ولی باید توجه داشت که این محصول هم مانند نمونه‌های دیگر که تاکنون در سراسر دنیا طراحی گردیده قادر به بازگردانی بینایی طبیعی نیست. تصویر ارائه شده از طریق این ریز تراشه مانند این است که عکس‌های قدیمی یک روزنامه چندین برابر بزرگتر شود و به این وسیله تنها تصویری شطرنجی و مبهم از واقعیت را به فرد نابینا نمایش می‌دهد.
در نهایت تصویر بدست آمده به مجموعه‌ای از تصاویر ساده شطرنجی تبدیل می‌گردد و از این طریق مجموعه‌ای از خطوط و لبه‌ها ایجاد می شود. بدین ترتیب افراد با توان بینایی کم یا نابینا قادر خواهند بود مسیر خود را پیدا کنند. باید توجه داشت که هنوز تا بازگردانی کامل بینایی از دست رفته راه درازی در پیش است، ولی استفاده از این وسیله برای آنهایی که بینایی خود را به دلیل بیماری از دست می‌دهند می‌تواند مسئله‌ای حیاتی تلقی گردد. در سالهای اخیر نیز تلاش‌های علمی و پزشکی بسیاری برای بازگرداندن بینایی افراد نابینا انجام گرفته است.
چشم مصنوعی الکترود‌دار و پروتزهای مدرن چشم مصنوعی
در حدود یک دهه قبل نیز گروهی از چشم‌پزشکان انگلیسی با استفاده از یک فناوری نوآورانه چشم مصنوعی، موفق به بازگرداندن بینایی افراد نابینا شدند. چشم‌پزشکان بیمارستان مورفیلدز آی لندن که بعنوان یکی از بهترین کلینیک‌های چشم‌پزشکی این کشور شناخته می‌شود این فناوری نوآورانه را بر روی دو بیمار نابینا، آزمایش کردند. در هر دو مورد نتایج خوبی پیدا گردید. این دو بیمار کاملا نابینا بودند و از یک بیماری ارثی که به شبکیه چشم آسیب می‌رساند و آن را تخریب می‌کرد، رنج می‌بردند.
با کمک این فناوری، این نابینایان توانستند بدون هیچ کمکی حرکت کنند و اشیاء را تشخیص دهند. این فناوری که آرگوس 2 نام دارد می‌تواند تا 3 سال آینده در دسترس تمام نابینایان قرار گیرد. قابل ذکر است که استفاده از این تکنیک به عمل جراحی نیاز دارد.
در این عمل جراحی، یک پلاک فلزی باریک مجهز به حدودا 60 الکترود، به عقب چشم پیوند زده می‌شود. همچنین یک دوربین ویدئویی کوچک که روی یک عینک آفتابی نصب می‌شود، تصاویر را به الکترودها ارسال می‌کند. این الکترودها از طریق اعصاب بینایی با مغز اتصال برقرار می‌کنند.
آیا فناوری آرگوس می تواند بینایی افراد را به طور کامل بازیابی نماید؟
به نقل از این محققان انگلیسی، فناوری آرگوس 2 بصورت کامل نمی‌تواند بینایی بیمار را بازگرداند. این تکنولوژی می‌تواند بینایی پایه را که به کمک آن می‌توان تفاوت نور و تاریکی را تشخیص داد بهتر نماید. از این فناوری می توان در پروتزهای مدرن چشم مصنوعی استفاده کرد. نمونه قبلی این چشم مصنوعی با نام آرگوس 1، در سال 2002 برای نخستین بار در چشم یک زن 64 ساله آمریکایی پیوند زدند.
این زن که از 21 سالگی به بیماری تخریب شبکیه مبتلا و از 50 سالگی کاملا نابینا شد، در این خصوص می‌گوید: الان دیگر می‌توانم در خروجی اتاق را پیدا کنم، با نوه‌ام بازی کرده و به تنهایی به مرکز خرید بروم. زمانی که به نیویورک رفتم توانستم مجسمه آزادی را تشخیص دهم و در پاریس به تماشای برج ایفل رفتم. اکنون می‌توانم وقایعی را که در پیرامونم اتفاق می‌افتند احساس کنم. در نسل اول این چشم مصنوعی تنهابا 16 الکترود استفاده شد. درحالی که در نسل دوم این فناوری، 60 الکترود استفاده کردید.
ایمپلنت برای بازگرداندن بینایی
در سال گذشته نیز خبری انتشار یافت مبنی بر اینکه دانشمندان و پژوهشگران این حوزه، یک ایمپلنت چشمی را ابداع کرده‌اند که در یک کارآزمایی به 3 بیمار نابینا امکان تشخیص اشکال و اجسام را در طول روزهای درمان می‌دهد. در این خبر به نقل از دانشمندان بیمارستان چشم توبینگن در آلمان اعلام گردید که این وسیله ممکن است در طول 5 سال آینده به طور معمول برای درمان برخی از انواع نابینایی استفاده شود.
کارشناسان نتایج این بررسی را فوق‌العاده توصیف کردند. آنها گفتند این وسیله که توسط پژوهشگران آلمانی تولید گردیده می‌تواند نهایتا زندگی 200 هزار نفر در سرتاسر جهان، که دچار نابینایی ناشی از یک بیماری تحلیل‌برنده چشم به نام رتینیت پیگمنتوزا هستند، را تغییر دهد. این وسیله که آن را ایمپلنت زیرشبکه‌ای می‌نامند در قسمت زیر شبکیه چشم قرار داده می‌شود. ایمپلنت زیرشبکه‌ای مستقیما به جای گیرنده‌های نوری که در نتیجه بیماری از بین رفته‌اند، عمل می‌کند. این تراشه پس از مرحله شناسایی نور، از کارکردهای طبیعی پردازش تصویر چشم استفاده می‌کند تا تصویر دیداری پایداری برای بیمار ایجاد کند.
نتیجه گیری
در سالیان اخیر، پژوهش‌های متعددی در خصوص بازگردانی بینایی نابینایان و استفاده از پروتزهای مدرن چشم مصنوعی انجام گردید. این مطالعات در حد آزمایشگاهی بوده و تا حدی بینایی افراد را به آنها باز می‌گرداند. با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی انتظار می‌رود در سالهای آینده این فناوری تا حدی پیشرفت نماید که بتواند بینایی افراد را بازیابی نماید.
فیلتر چشم مصنویی چنده