رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض جدی و شایع بیماری دیابت است که به دلیل آسیب به رگ‌های خونی شبکیه چشم ایجاد می‌شود. این بیماری در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد، اما به تدریج باعث تاری دید، دیدن لکه‌های شناور و در موارد پیشرفته، منجر به کاهش شدید بینایی و حتی نابینایی دائمی می‌گردد. کنترل دقیق قند خون، فشار خون و چربی‌ها، همراه با معاینه منظم چشم‌ها توسط متخصص، بهترین راه برای پیشگیری و کنترل رتینوپاتی دیابتی است. روش‌های درمانی مدرن مانند تزریق داروهای داخل چشمی، لیزرتراپی و ویترکتومی می‌توانند روند پیشرفت بیماری را کند کرده و از بینایی محافظت کنند.
با ما همراه باشید تا درباره این بیماری چشمی اطلاعات جامعی کسب کنید. برای آشنایی با سایر بیماری های چشمی کلیک کنید.
رتینوپاتی دیابتی (Diabetic Retinopathy)چیست؟
رتینوپاتی دیابتی یک عارضه جدی و شایع بیماری دیابت است که بر چشم‌ها تأثیر می‌گذارد. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که سطوح بالای قند خون به مرور زمان به رگ‌های خونی موجود در شبکیه (Retina) – لایه حساس به نور در پشت چشم – آسیب می‌زند. شبکیه نقش حیاتی در بینایی دارد و آسیب به آن میتواند منجر به کاهش بینایی و حتی نابینایی دائمی شود.
علل و مکانیسم ایجاد بیماری
علت اصلی رتینوپاتی دیابتی، قند خون کنترل‌نشده در طولانی‌مدت است. هایپرگلیسمی (قند خون بالا) باعث آسیب به دیواره رگ‌های خونی ریز شبکیه می‌شود. این آسیب میتواند به دو شکل اصلی رخ دهد:
- رتینوپاتی غیرپرولیفراتیو (اولیه): رگ‌ها ضعیف شده و ممکن است نشت کنند (ایجاد ادم ماکولا) یا مسدود شوند (ایجاد ایسکمی).
- رتینوپاتی پرولیفراتیو (پیشرفته): در پاسخ به کمبود اکسیژن، رگ‌های خونی جدید و غیرطبیعی در شبکیه رشد می‌کنند. این رگ‌ها شکننده هستند و به راحتی پاره شده و باعث خونریزی داخل چشمی و ایجاد زخم می‌شوند.
مراحل پیشرفت بیماری
بیماری رتینوپاتی دیابتی معمولاً به تدریج و در چهار مرحله پیشرفت می‌کند:
- رتینوپاتی غیرپرولیفراتیو خفیف: ریزآنوریسم‌ها (اتساع مویرگی) ظاهر می‌شوند.
- رتینوپاتی غیرپرولیفراتیو متوسط: برخی از رگ‌های خونی مسدود می‌شوند.
- رتینوپاتی غیرپرولیفراتیو شدید: تعداد بیشتری از رگ‌ها مسدود شده و شبکیه دچار کم‌خونی (ایسکمی) می‌شود.
- رتینوپاتی پرولیفراتیو: رگ‌های خونی جدید و غیرطبیعی رشد می‌کنند. این مرحله خطر جدی برای بینایی دارد.
علائم و نشانه‌ها
در مراحل اولیه، بیماری اغلب بی‌علامت است. با پیشرفت آن، علائم زیر ظاهر می‌شوند:
- تاری دید یا نوسان بینایی
- دیدن لکه‌های شناور یا “مگس‌پران” (floaters) در میدان دید
- دیدن نقاط یا خطوط تیره
- کاهش تدریجی یا ناگهانی بینایی
- دیدن نواحی خالی یا تیره در میدان بینایی
- اختلال در دید رنگی
- درد چشم (معمولاً در مراحل بسیار پیشرفته)
عوارض احتمالی
- خونریزی زجاجیه (Vitreous Hemorrhage): خونریزی رگ‌های شکننده به داخل حفره زجاجیه.
- جداشدگی شبکیه کششی (Tractional Retinal Detachment): بافت اسکار ناشی از رگ‌های جدید، شبکیه را از جای خود می‌کشد.
- گلوکوم نئووسکولار (Neovascular Glaucoma): رشد رگ‌های غیرطبیعی روی عنبیه و افزایش فشار داخل چشم.
- ادم ماکولا (Diabetic Macular Edema): تورم ناحیه مرکزی شبکیه (ماکولا) به دلیل نشت مایع از رگ‌ها. این شایع‌ترین علت کاهش بینایی در این بیماران است.
روش‌های تشخیص
بهترین راه تشخیص انجام معاینات دوره ای و جامع توسط چشم پزشک جهت تست بینایی و فشار چشم است.
آزمایشات رایج :
- افتالموسکوپی: معاینه شبکیه پس از قطره گشادکننده مردمک.
- عکس رنگی از شبکیه (Fundus Photography): برای ثبت و پیگیری تغییرات.
- افتالموسکوپی فلوورسئین (Fluorescein Angiography): تزریق رنگ به رگ و عکسبرداری برای بررسی جریان خون.
- توموگرافی انسجام نوری (OCT): اسکن دقیق برای بررسی ضخامت و ساختار شبکیه و تشخیص ادم ماکولا.
گزینه‌های درمان
درمان رتینوپاتی دیابتی شامل موارد زیر است که بستگی به مرحله بیماری و نوع عوارض دارد:
- کنترل قند خون، فشار خون و چربی‌ها: اساسی‌ترین قدم برای کند کردن پیشرفت بیماری.
- تزریق داروهای داخل چشمی: تزریق داروهای ضد VEGF (مانند Bevacizumab, Ranibizumab) یا کورتیکواستروئیدها برای کاهش تورم ماکولا و مهار رشد رگ‌های غیرطبیعی.
لیزر تراپی:
- فوتوکوآگولاسیون فوکال: برای بستن نقاط نشت‌کننده در ادم ماکولا.
- فوتوکوآگولاسیون پان‌رتینال (PRP): برای از بین بردن نواحی ایسکمیک شبکیه و جلوگیری از رشد رگ‌های جدید.
- ویترکتومی (Vitrectomy): یک عمل جراحی برای برداشتن خون از داخل چشم (خونریزی زجاجیه) و ترمیم جداشدگی شبکیه.
پیشگیری و مدیریت:
- کنترل منظم قند خون
- کنترل فشار خون و چربی‌های خون.
- معاینات منظم چشم‌پزشکی
- ترک سیگار.
- رژیم غذایی سالم و ورزش منظم.
- مراجعه فوری به پزشک در صورت مشاهده هرگونه تغییر ناگهانی در بینایی.
رتینوپاتی دیابتی پیشرفته در موارد بسیار شدید و به ندرت میتواند منجر به عوارضی مانند گلوکوم نئووسکولار (افزایش فشار چشم همراه با درد شدید) یا جداشدگی شبکیه غیرقابل ترمیم شود که در صورت از بین رفتن کامل بینایی و ایجاد درد غیرقابل کنترل، ممکن است در نهایت نیاز به برداشتن چشم (انوكلیئیشن) و جایگزینی آن با پروتز چشم (چشم مصنوعی) برای حفظ ظاهر طبیعی فرد ایجاد گردد. البته این حالت نادر است و هدف اصلی درمان‌های مدرن، جلوگیری از پیشرفت بیماری و حفظ چشم طبیعی بیمار است.
بدون دیدگاه