عنبیه مصنوعی (پروتز عنبیه) یک ایمپلنت پیشرفته و بسیار ظریف پزشکی است که برای بازسازی ظاهر و عملکرد عنبیه طبیعی چشم طراحی شده است. از این فناوری نوین برای بیمارانی که به دلایل مادرزادی مانند آنیریدیا، آسیب‌های چشمی یا عوارض جراحی، عنبیه خود را از دست داده‌اند، استفاده میشود. قرار دادن عنبیه مصنوعی در طی یک عمل جراحی تخصصی، نه تنها ظاهر طبیعی و متقارنی به چشم می‌بخشد، بلکه با کنترل میزان نور ورودی به چشم، مشکلات شدید حساسیت به نور (فوتوفوبیا) و خیرگی را به‌طور چشمگیری کاهش داده و کیفیت بینایی را بهبود می‌بخشد. این درمان، امید جدیدی برای بازیابی سلامتی و اعتماد به نفس در بیماران است.
در ادامه اطلاعات جامعی در این موضوع ارائه کرده ایم.
عنبیه چیست؟
عنبیه بخش دایره‌ای و رنگی چشم است که در پشت قرنیه و جلوی عدسی قرار گرفته است. این ساختار حاوی رنگدانه‌هایی است که رنگ چشم هر فرد (قهوه‌ای، آبی، سبز و…) را تعیین می‌کنند. عملکرد اصلی و حیاتی عنبیه، کنترل مقدار نور ورودی به چشم از طریق تنظیم اندازه مردمک (سوراخ مرکزی عنبیه) است. در شرایط کم‌نور، عضلات عنبیه شل شده و باعث گشاد شدن مردمک می‌شوند تا نور بیشتری به داخل چشم راه یابد. در مقابل، در نور شدید، این عضلات منقبض شده و مردمک را تنگ می‌کنند تا از ورود نور اضافه و آسیب به شبکیه جلوگیری شود. این مکانیسم بسیار شبیه به عملکرد دیافراگم یک دوربین عکاسی عمل می‌کند.
عنبیه از نظر ساختاری یک دیافراگم عضلانی ظریف است که از دو دسته عضلات حلقوی و شعاعی تشکیل شده است. این عضلات به طور غیرارادی و به کمک سیستم عصبی خودمختار کنترل می‌شوند. سلامت و عملکرد صحیح عنبیه برای بینایی واضح و راحت، به‌ویژه در شرایط نوری متغیر، ضروری است. آسیب‌ها، بیماری‌های مادرزادی (مانند آلبینیسم یا فقدان مادرزادی عنبیه “آنیریدیا”) یا التهاب‌های شدید می‌توانند به این ساختار آسیب زده و منجر به مشکلاتی مانند حساسیت شدید به نور، خیرگی و کاهش کیفیت بینایی شوند. در چنین مواردی، از ایمپلنت‌های عنبیه مصنوعی برای بازسازی عملکرد و ظاهر آن استفاده میشود.
عنبیه مصنوعی چیست ؟
عنبیه مصنوعی یک پروتز پزشکی و ایمپلنت پیشرفته است که برای جایگزینی عنبیه طبیعی چشم هنگامی که این بخش بر اثر عوامل مادرزادی (مانند آنیریدیا)، آسیب‌های شدید یا عوارض جراحی از بین رفته یا آسیب دیده است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه نه تنها ظاهر طبیعی و رنگ چشم را بازمی‌گرداند، بلکه با شبیه‌سازی عملکرد عنبیه واقعی در کنترل میزان نور ورودی به چشم، مشکلاتی مانند حساسیت شدید به نور (فوتوفوبیا) و خیرگی را به طور مؤثری کاهش داده و کیفیت بینایی را بهبود می‌بخشد.
جراحی کاشت عنبیه مصنوعی
جراحی کاشت عنبیه مصنوعی (Artificial Iris Implantation) یک عمل تخصصی و پیچیده در حوزه چشم پزشکی است که با هدف بازسازی ظاهر و عملکرد عنبیه آسیب دیده یا از دست رفته انجام می‌گیرد. این عمل معمولاً توسط فوق تخصص جراحی قرنیه و سگمان قدامی انجام میشود. در طی این عمل، برشی کوچک در چشم ایجاد شده و پروتز عنبیه مصنوعی که از جنس یک ماده زیست سازگار و نرم (مانند سیلیکون پزشکی) ساخته شده و با دقت بالایی رنگ‌آمیزی شده است، تا شده و از طریق این برش به داخل چشم (محفظه قدامی) وارد میشود. سپس این پروتز در موقعیت صحیح و دقیقاً در پشت قرنیه باز شده و جایگزین میشود. این پروتز می‌تواند به صورت یک عدسی مستقل باشد یا اغلب به یک عدسی داخل چشمی (IOL) برای اصلاح همزمان آب مروارید یا مشکلات فوکوس متصل شود.
موارد کاربرد جراحی:
اصلاح نواقص مادرزادی:
- آنیریدیا (Aniridia)
- کولوبومای عنبیه (Coloboma): وجود یک حفره یا شکاف در عنبیه.
- آلبینیسم چشمی (Ocular Albinism): فقدان رنگدانه در عنبیه که باعث حساسیت شدید به نور میشود.
بازسازی پس از آسیب‌ها:
تروما (ضربه) به چشم: پارگی، بریدگی یا از بین رفتن بخشی از عنبیه بر اثر حوادثی مانند وارد شدن اجسام تیز، ضربه یا سوختگی‌های شیمیایی.
جبران عوارض جراحی‌های قبلی:
آسیب به عنبیه در حین عمل‌های جراحی چشم مانند عمل آب مروارید (کاتاراکت)
کنترل علائم ناشی از عدم وجود عنبیه :
- کاهش حساسیت شدید به نور (فوتوفوبیا)
- کاهش خیرگی (Glare) و هاله بینی (Halo)
- بهبود وضوح بینایی با کنترل میزان نور ورودی به چشم و افزایش عمق میدان دید.
بازسازی ظاهری (زیبایی):
بهبود ظاهر چشم در عنبیه آسیب دیده یا فاقد رنگدانه
چه کسانی کاندید مناسبی برای جراحی کاشت عنبیه مصنوعی نیستند؟
افراد با سلامت عمومی چشم پایین:
- مبتلایان به عفونت فعال یا شدید چشمی (مانند کنژنکتیویت یا اندوفتالمی).
- افرادی که قرنیه بسیار ناسالم یا کدر (مانند کدرایی شدید قرنیه) دارند که دید جراح را مختل می‌کند.
- وجود آسیب پیشرفته و غیرقابل کنترل در شبکیه یا عصب بینایی (مانند گلوکوم پیشرفته)
بیمار با بیماری‌های سیستمیک کنترل نشده:
افراد دارای بیماری‌های خودایمنی شدید یا سیستمیک کنترل نشده (مانند آرتریت روماتوئید فعال) که می‌تواند روند بهبودی را مختل کرده یا منجر به رد ایمپلنت شود.
داشتن انتظارات غیرواقع بینانه:
کسانی که انتظار دارند بینایی آنان به طور کامل و ۱۰۰٪ بهبود یابد یا ظاهر چشمشان دقیقاً مشابه چشم سالم شود، ممکن است کاندیدای مناسبی نباشند. این جراحی بیشتر بر روی کاهش حساسیت به نور و بهبود ظاهر متمرکز است.
کسانی که شرایط چشمی آنان با روش‌های ساده‌تر قابل مدیریت است:
اگر مشکلات ناشی از نبود عنبیه (مانند حساسیت به نور) با روش‌های کم‌تهاجمی‌تر مانند لنزهای تماسی رنگی مخصوص به خوبی کنترل شود، ممکن است نیازی به انجام این جراحی پیچیده نباشد.
نکته کلیدی: تصمیم‌گیری نهایی در مورد صلاحیت فرد برای این جراحی، تنها پس از یک ارزیابی کامل و دقیق توسط یک فوق تخصص جراحی قرنیه و با در نظر گرفتن تمام شرایط منحصر به فرد بیمار گرفته میشود.
عوارض جراحی کاشت عنبیه مصنوعی چیست؟
جراحی کاشت عنبیه مصنوعی (Artificial Iris Implant) با وجود کاربردهای زیبایی و درمانی، می‌تواند عوارض و خطراتی به‌همراه داشته باشد. مهم‌ترین عوارض احتمالی این جراحی عبارتند از:
- افزایش فشار داخل چشم : یکی از شایع‌ترین عوارض است که در صورت عدم کنترل می‌تواند به آسیب عصب بینایی منجر شود.
- تماس یا فشار ایمپلنت بر روی عدسی چشم ممکن است باعث کدر شدن آن شود.
- التهاب شدید داخل چشم (یووئیت) : واکنش التهابی نسبت به جسم خارجی یا عفونت احتمالی پس از عمل.
- آسیب قرنیه و کدورت قرنیه : به‌ویژه در صورت تماس مستقیم ایمپلنت با سطح خلفی قرنیه.
- عفونت داخل چشمی (اندوفتالمیت) : هرچند نادر است، اما یکی از جدی‌ترین عوارض جراحی چشمی محسوب میشود.
- جابجایی یا چرخش ایمپلنت : در برخی موارد، عنبیه مصنوعی از محل صحیح خود حرکت کرده یا نامتقارن میشود.
- اختلال در دید (تاری یا دوبینی) : ممکن است به‌دلیل تغییر مسیر نور یا واکنش بافت‌های داخلی چشم رخ دهد.
- درد و حساسیت به نور (فوتوفوبیا) : برخی بیماران پس از کاشت، افزایش حساسیت نوری را تجربه می‌کنند.
کاربرد زیبایی کاشت عنبیه مصنوعی برای تغییر رنگ دائمی چشم چیست؟
استفاده از کاشت عنبیه مصنوعی با هدف تغییر رنگ دائمی چشم (زیبایی محض)، یک عمل بسیار بحث‌برانگیز و پرخطر محسوب میشود. این عمل که در آن یک پروتز رنگی صرفاً برای تغییر ظاهر و بدون وجود هیچ ضرورت درمانی در چشم کار گذاشته میشود، به دلیل عوارض جدی و بالقوه‌ای مانند آب سیاه (گلوکوم), آب مروارید, التهاب مزمن, تورم و آسیب قرنیه و حتی از دست دادن بینایی، به شدت توسط جامعه چشم پزشکی در سراسر جهان رد شده است.
انجمن‌های معتبری مانند آکادمی چشم پزشکی آمریکا (AAO) به صراحت این عمل را به عنوان یک عمل زیبایی غیرمجاز و خطرناک معرفی کرده و هشدار داده‌اند که عوارض آن به هیچ وجه با نتیجه مطلوب زیبایی قابل قیاس نیست. برای تغییر رنگ چشم، استفاده از لنزهای تماسی زیبایی تحت نظارت پزشک، گزینه‌ای بسیار امن‌تر و قابل برگشت است.
تفاوت عنبیه مصنوعی با چشم مصنوعی چیست؟
عنبیه مصنوعی و پروتز چشم هرچند هر دو در حوزه ترمیم و زیبایی چشم استفاده می‌شوند، اما کاربرد و ساختار کاملاً متفاوتی دارند.
عنبیه مصنوعی:
- داخل چشم زنده و سالم (با وجود کره چشم) کاشته میشود.
- برای بیمارانی استفاده میشود که عنبیه طبیعی‌شان آسیب دیده یا به‌صورت مادرزادی وجود ندارد.
- هدف آن اصلاح ظاهر مردمک و کنترل ورود نور به چشم است.
- جراحی آن داخل چشم انجام میشود و با بافت‌های داخلی مثل عدسی و قرنیه در تماس است.
- چشم مصنوعی برای افرادی استفاده میشود که کل چشم (کره چشم) به‌دلیل آسیب، بیماری یا جراحی برداشته شده است که روی ایمپلنت یا در کاسه چشم قرار می‌گیرد.
- عملکرد بینایی ندارد و صرفاً جنبه زیبایی و روانی دارد.
- پروتز چشم توسط اکولاریست ساخته شده و بر اساس رنگ و فرم چشم سالم طراحی میشود.
بدون دیدگاه