در پاسخ به این سوال که “هتروکرومیا چیست؟”، باید گفت که هتروکرومیا یک شرایط جذاب و نادر چشمی است که در آن فرد دارای دو رنگ متفاوت در عنبیه چشم‌هایش می‌باشد. این پدیده که گاهی به “چشم‌های دو رنگ” نیز معروف است، می‌تواند به صورت کامل (هتروکرومیای کامل) باشد، یعنی هر چشم یک رنگ مجزا دارد، یا به صورت بخشی (هتروکرومیای بخشی) که در آن یک عنبیه ترکیبی از دو رنگ را در خود نشان می‌دهد. پاسخ به این سؤال که «علل هتروکرومیا چیست؟» ؛ این حالت معمولاً به دلیل افزایش یا کاهش غلظت ملانین (رنگدانه) در عنبیه ایجاد میشود و می‌تواند مادرزادی (ارثی) باشد یا در طول زندگی به دلیل یک بیماری، آسیب یا عوارض جانبی برخی داروها به وجود آید.
اگرچه در بسیاری از موارد هتروکرومیا کاملاً بی‌ضرر است، اما معاینه توسط چشم پزشک برای رد کردن هرگونه علت زمینه ای جدی توصیه میشود. زیرا گاهی می‌تواند نشانه یک بیماری زمینه ای باشد که در صورت عدم درمان منجر به استفاده از پروتز چشم میشود.
در ادامه به طور کامل به معرفی این شرایط، انواع، علل و روش‌های تشخیص آن می‌پردازیم.
هتروکرومیا چیست؟
هتروکرومیا (Heterochromia) به تفاوت در رنگ‌آمیزی عنبیه چشم‌ها گفته میشود که می‌تواند در انسان‌ها و حیوانات نیز دیده شود. این تفاوت به دلیل میزان متفاوت ملانین (رنگدانه) در عنبیه چشم‌ها ایجاد میشود.
مکانیسم تشکیل:
رنگ چشم توسط مقدار و توزیع ملانین در عنبیه تعیین میشود. چشم‌های قهوه‌ای ملانین زیاد و چشم‌های آبی ملانین کمی دارند. هتروکرومیا زمانی رخ می‌دهد که این مقدار ملانین در دو چشم یا در بخش‌های مختلف یک عنبیه، با هم یکسان نباشد.
واژه “هتروکرومیا” از ترکیب دو کلمه یونانی “Heteros” به معنای متفاوت و “Chroma” به معنای رنگ تشکیل شده است.
انواع هتروکرومیا
هتروکرومیا بر اساس الگوی ظاهری، به سه نوع اصلی تقسیم‌بندی میشود:
- هتروکرومیای کامل: هر چشم یک رنگ کاملاً مستقل و متفاوت دارد. مثلاً یک چشم آبی و دیگری قهوه‌ای.
- هتروکرومیای مرکزی: در یک عنبیه، حلقه‌ای رنگی در اطراف مردمک دیده میشود که با رنگ بخش بیرونی عنبیه متفاوت است.
- هتروکرومیای بخشی (سگمنتال): تنها بخشی از یک عنبیه رنگ متفاوتی دارد، به طوری که یک لکه یا قطعه با رنگ دیگر در عنبیه مشاهده میشود.
علل ایجاد هتروکرومیا چیست؟
علل بروز هتروکرومیا به دو دسته اصلی مادرزادی و اکتسابی تقسیم می‌شوند:
هتروکرومیای مادرزادی: فرد از بدو تولد با این شرایط متولد میشود. در بسیاری از موارد این یک ویژگی خوش‌خیم و بی‌ضرر است که به دلیل یک جهش ژنتیکی ساده ایجاد شده و هیچ مشکل سلامتی دیگری به همراه ندارد. با این حال، گاهی می‌تواند با سندرم‌های خاصی مانند سندرم واردنبرگ، سندرم هورنر مادرزادی یا نوروفیبروماتوز همراه باشد.
هتروکرومیای اکتسابی: این نوع پس از تولد و در طول زندگی فرد به دلایل مختلفی ایجاد میشود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- آسیب و ضربه به چشم
- بیماری گلوکوم (آب سیاه) یا استفاده از برخی قطره‌های چشمی مانند لاتانوپروست برای درمان آن
- التهاب چشم (یووئیت)
- تومورهای چشمی (همانند ملانوم یا نوروبلاستوما)
- خونریزی در چشم
- دیابت
تشخیص
اگر در خود یا فرزندتان تفاوت رنگ چشم مشاهده کردید، ضروری است که به یک چشم‌پزشک مراجعه کنید. پزشک با یک معاینه کامل چشمی، سلامت چشم را بررسی و علل زمینه‌ای احتمالی را رد یا تأیید می‌کند. این معاینه ممکن است شامل بررسی فشار چشم، عصب بینایی و تست میدان بینایی باشد.
آیا هتروکرومیا قابل درمان است؟
خیر، هتروکرومیا به خودی خود یک بیماری نیست که نیاز به درمان داشته باشد، بلکه یک ویژگی آناتومیک است؛ بنابراین، خودِ تفاوت رنگ چشم‌ها قابل درمان نیست. با این حال، اگر این حالت ناشی از یک بیماری اکتسابی زمینه ای (مانند گلوکوم، التهاب) باشد، بیماری محرک ایجادکننده آن باید تشخیص و درمان شود، که این ممکن است از پیشرفت بیشتر تغییر رنگ جلوگیری کند، اما معمولاً رنگ عنبیه را به حالت اولیه برنمی‌گرداند. برای افرادی که به دلایل زیبایی تمایل به یکسان‌سازی رنگ چشم‌هایشان دارند، استفاده از لنزهای تماسی رنگی یک گزینه ایمن و موقت محسوب میشود.
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان به تازگی متوجه تغییر رنگ در یک یا هر دو چشم شده‌اید، مراجعه به پزشک متخصص، بهترین اقدام برای اطمینان از سلامت چشم‌ها و دریافت راهنمایی دقیق‌تر است.
بدون دیدگاه