بیماری چشمی بلفاریت التهاب پلک ها بویژه در لبه آنهاست. این بیماری شایع بوده و ممکن است بر اثر یک عفونت خفیف میکروبی و یا بیماری پوستی منتشر ایجاد شود.
بلفاریت به دو شکل رخ می دهد: بلفاریت قدامی و بلفاریت خلفی. در بلفاریت قدامی قسمت جلویی و خارجی پلک که محل اتصال مژه هاست درگیر می شود. دو علت شایع بلفاریت قدامی عفونت های میکروبی و سبوره هستند. در بلفاریت خلفی که ناشی از مشکلات غدد چربی پلک (غدد meibomian) است قسمت
داخلی پلک گرفتار می شود. دو بیماری پوستی که سبب بلفاریت خلفی می شوند عبارتند از: آکنه روزاسه و شوره سر.
علائم و نشانه ها
صرف نظر از نوع بلفاریت، علائمی که معمولاً در بلفاریت دیده می شوند عبارتند از: خارش، سوزش، اشکریزش، احساس جسم خارجی، پوسته پوسته شدن (روی مژه ها و در گوشه چشم و یا روی پلک)، خشکی، و قرمزی لبه های پلک.
در صورت وجود چنین علائمی مراجعه به چشم پزشک لازم است. در صورتی که بلفاریت درمان نشود، در دراز مدت سبب ضخیم شدن لبه های پلک، متسع شدن مویرگ ها، تریکیازیس (رشد معکوس مژه ها به طرف داخل چشم)، ریزش مژه ها، اکتروپیون (برگشتن پلک به طرف خارج) و انتروپیون (برگشتن پلک ها به طرف داخل) شود. همچنین ممکن است منجر به واکنش ها و عوارضی در سطح ملتحمه و قرنیه گردد.
درمان
درمان بلفاریت ممکن است مشکل باشد زیرا معمولاً عود می کند. درمان بستگی به نوع بلفاریت دارد. درمان ممکن است شامل کمپرس گرم روی پلک ها، تمیز کردن آنها، استفاده از آنتی بیوتیک و/یا ماساژ پلک باشد. اگر بلفاریت سبب خشکی چشم شود ممکن است استفاده از قطره اشک مصنوعی یا پماد های لوبریکانت (که سبب کم شدن اصطکاک پلک با سطح چشم می شود) هم لازم باشد. گاهی برای کنترل التهاب از کورتون هم استفاده می شود ولی اثرات جانبی این داروها مانع استفاده دراز مدت از آنهاست.
کمپرس گرم سبب شل شدن پوسته های روی چشم می شود و به این ترتیب هنگام تمیز کردن پلک این پوسته ها راحت تر جدا می شوند. کمپرس گرم همچنین سبب گرم شدن و شل شدن پلاک هایی می شود که غدد چربی پلک را مسدود می کنند. انسداد این غدد سبب ایجاد التهاب می شود. ابتدا دست هایتان را بشویید و حوله ای را که با آب گرم مرطوب شده است را روی چشمان بسته خود قرار دهید. در ابتدای دوره درمان، چشم پزشک ممکن است این کار را 4 بار در روز هر بار بمدت 5 دقیقه تجویز کند. پس از آن کمپرس گرم ممکن است یک بار در روز و بمدت چند دقیقه کافی باشد.
تمیز کردن پلک ها برای درمان بلفاریت ضروری است. این کار با ماساژ پلک ها با شامپو بچهء رقیق شده انجام می شود. برای ماساژ پلک ها ابتدا دستان خود را شسته و با کمک انگشتان یا گوش پاک کن یا گاز یا حوله تمیز لبه های پلک و حوالی مژه ها را توسط شامپو بچه ماساژ داده و سپس با آب ولرم کاملا” آب بکشید.
در بعضی از موارد تجویز آنتی بیوتیک به صورت پماد موضعی و یا درمان خوراکی ضروری است.
در صورتیکه غدد چربی پلک ها نیز اختلال عملکرد داشته باشند کمپرس گرم و ماساژ پلک برای خارج کردن چربی اضافی ضروری است. نحوه انجام ماساژ در این موارد توسط چشم پزشک به بیمار آموزش داده می شود.
از آنجا که بلفاریت تمایل به مزمن شدن دارد درمان ممکن است برای مدتی طولانی ادامه یابد. در صورتیکه بیمار از لنز تماسی استفاده کند، بسته به نوع بلفاریت، ممکن است لازم باشد در طول درمان بلفاریت و حتی بعد از آن از لنز استفاده نشود. برای بعضی از این بیماران لنز های با نفوذ پذیری بالا تجویز می شود و به بعضی دیگر توصیه می شود که دفعات تعویض لنز را بیشتر کنند. بعضی از بیماران هم در استفاده از لنز مشکل پیدا خواهند کرد و باید از روش های دیگری برای اصلاح عیب انکساری خود استفاده کنند.
بهتر است از مواد آرایشی نیز استفاده نشود زیرا ممکن است مانع شستشوی پلک و ماساژ درمانی شود. در بعضی از موارد بلفاریت به بیمار توصیه می شود از شامپوهای ضد شوره برای سر و ابروها استفاده کند.
قوز قرنیه
قوز قرنيه ( Keratoconus ) بيماري است که قرنيه چشم را در گير مي کند و آن را از حالت طبيعي که مقطعي از يک جسم کروي منظم مي باشد به مقطعي از جسم مخروطي شکل نامنظم تبديل مي کند. اين بيماري يک پديده غير التهابي و دو طرفه مي باشد که بتدريج، قرنيه چشم شروع به نازک شدن و نامنظم شدن مي کند و در نوع نسبتا پيشرفته قرنيه حالت مخروطي پيدا مي کند. اين تغيرات منجر به نزديک بيني و آستيگماتيسم نامنظم و در نتيجه کاهش ديد به درجات متفاوت مي گردد.
از خصوصيات اين بيماري اين است که حالت پيشرونده اي را دارد و هر دوچشم را گرفتار مي کند، هرچند در ابتدا ممکن است دريک چشم خود را بيشتر نشان دهد. ميزان پيشرفت بيماري نيز از يک فرد به فرد ديگر بسيار متفاوت مي باشد. معمولا از دهه دوم زندگي و دوران بلوغ شروع مي شود و تا دهه سوم و چهارم پيشرفت مي کند و سپس متوقف مي گردد. خيلي بعيد است که بيماري قوز قرنيه در سنين بالا ظاهر شود. نکته اي مهمي که بايد به آن توجه شود اين است که علي رغم مشکلات بينايي فراواني که اين بيماري مي تواند ايجاد مي کند ولي کورکننده نمي باشد.
علت بيماري هنوز کاملا شناخته شده نيست، اگرچه زمينه هاي ارثي مطرح مي باشد، اما رفتار اين بيماري شبيه بيماريهاي ارثي معمولي نيست و فقط در حدود ده درصد موارد مي توان رد پاي آن را در ديگر اعضاي فاميل پيدا کرد. ماليدن محکم چشم، اگرچه علت قوز قرنيه نمي باشد ولي در روند ايجاد وپيشرفت آن بي تاثير نيست. به همين جهت معمولا به بيماران مبتلا به قوز قرنيه سفارش مي شود که از ماليدن چشمشان پرهيز کنند.
علائم قوز قرنيه
علائم بيماري قوز قرنيه بسته به شدت بيماري، بسيار متفاوت مي باشد. در بعضي از افراد قوز قرنيه ممکن است آنقدر خفيف باشد که براي بيمار هيچگونه علامت خاصي را ايجاد نکند. گاهي آنقدر بيماري خفيف است که حتي بيماري اين افراد در معاينه معمولي چشم هم کشف نمي شود و تنها با گرفتن نقشه توپوگرافي قرنيه مي توان به وجود آن پي برد. اما عمده اين بيماران در ابتدا با عيب انکساري نزديک بيني و آستيگماتيسم مراجعه مي کنند که در اين موارد ديد بيمار با اصلاح با عينک در حد قابل قبولي مي رسد اما ممکن است کامل و 10/10 نشود. در اين موارد نيز گرفتن نقشه توپوگرافي قرنيه تشخيص را مسجل مي کند. در انواع پيشرفته تر علائم شديدتر مي باشد و فرد با عينک بينايي مناسبي پيدا نمي کند که در اين حالت حتي بدون گرفتن نقشه قرنيه، بيماري در معاينه معمولي هم تشخيص داده مي شود.
درمان قوز قرنيه
قوز قرنيه را از نظر شدت عارضه مي توان درجه بندي کرد. اگر قوز قرنيه بسيار خفيف باشد اين افراد حتي با عينک مي توانند ديد مناسبي داشته باشند و نياز به درمان ديگري ندارند. انواع خفيف تا متوسط معمولا با استفاده از لنزهاي تماسي سخت (کنتاکت لنز ) بينايي بسيار خوبي را در اکثر مواقع بدست مي آورند و طبعا در اين صورت اعمال جراحي ضرورت پيدا نمي کند. متقاعد نمودن بيمار و ايجاد رغبت در وي به استفاده از اينگونه لنزها ، شرط اصلي موفقيت درمان با کنتاکت لنز خواهد بود. در موارد قوز قرنيه شديد، درمان پيوند قرنيهخواهد بود که شانس موفقيت پيوند در قوز قرنيه بسيار بالا و نزديک به ۹۵درصد مي باشد. زمان عمل بستگي به شدت قوز قرنيه و عدم موفقيت در استفاده از کنتاکت لنز دارد. در هر حال بايد دانست که عمل پيوند براي درمان قوز قرنيه يک عمل غير اورژانس و انتخابي مي باشد و تاخير در اين نوع عمل عارضه اي بدنبال نخواهد داشت. نکته اي را که در مورد پيوند قرنيه بايد حتما به آن توجه نمود اين است که پيوند قرنيه در بسياري از موارد نياز به عينک را از بين نمي برد و هدف اصلي از پيوند قرنيه، تبديل کردن استيگمات نامنظم به آستيگمات منظم است تا فرد بتواند با عينک ديد مناسبي داشته باشد. حتي در مواردي بعد از پيوند قرنيه نيز ممکن است براي بهبود ديد نياز به استفاده از لنز تماسي باشد، از اين رو تنها زماني که عدم تحمل واقعي نسبت به کنتاکت لنز ايجاد شده باشد، بهتر است اقدام به پيوند قرنيه گردد.
از درمانهاي جراحي ديگري که براي قوز قرنيه وجود دارد، استفاده از حلقه هاي داخل قرنيه(Intracorneal ring ) مي باشد که اين نوع از درمان در بعضي از قوزهاي خفيف تا متوسط که کنتاکت لنز را نمي توانند تحمل کنند، کاربرد دارد. اين حلقه ها با کاهش ميزان آستيگماتيسم نامنظم به بهبود بينايي کمک مي کنند. اما بايد دانست که ميزان موفقيت در حلقه هاي داخل قرنيه بسيار متغير و از فردي به فرد ديگر متفاوت خواهد بود و در صورت عدم موفقيت درماني، نهايتا بيمار نياز به پيوند قرنيه خواهد داشت.
نقش ليزيک و ديگر اعمال جراحي ليزري در درمان قوز قرنيه
از آنجايي که قوز قرنيه بيماري پيشرونده اي است، تمامي جراحي هايي که به نحوي به تضعيف قرنيه کمک مي کنند، مي توانند سير بيماري را تسريع کنند و به همين علت انجام اينگونه اعمال جراحي در قوز قرنيه ممنوع مي باشد. ليزيک و ديگر اعمال جراحي ليزري از اين دسته هستند و طبعا هر فردي که بيماري قوز قرنيه را دارد، حتي اگر بيماري وي بسيار بسيار خفيف باشد که فقط با گرفتن نقشه توپوگرافي قرنيه به تشخيص رسيده است، بايد از انجام اينگونه اعمال جراحي اجتناب کند.
البته استفاده از عمل جراحي ليزيک، لازک، و يا پي آر کي در کسانيکه تحت عمل پيوند قرنيه قرار گرفته اند و بعد از عمل نزديک بيني، آستيگماتيسم، و يا دوربيني قابل توجه اي دارند، مي تواند بسيار کمک کننده باشد. تاکنون بيشتر عمل جراحي ليزيک را بعد از پيوند قرنيه توصيه مي شد. اما اخيرا اعمال جراحي سطحي مانند لازک و پي ار کي بيشتر مورد توجه قرار گرفته است و نتايج اين عملهاي جراحي نيز بعد از پيوند قرنيه بهتراز نتايج عمل ليزيک مي باشد.